Raport o stanie zarządzania odpadami z tworzyw sztucznych. Sortowanie i recykling

Sytuację w obszarze selektywnej zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych na podstawie opracowania “GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI W POLSCE” IOŚ PIB¹ przedstawiliśmy w części 1 raportu o stanie zarządzania odpadami z plastiku, teraz pora na sortowanie i recykling.

Część 2. Sortowanie i recykling

Odpady z żółtych kontenerów (worków) trafiają do sortowni. Tam materiały podlegają segregacji, bowiem nie wszystko może zostać przetworzone w ramach recyklingu. Masa odpadów plastikowych wysortowanych do recyklingu w jednym z badanych zakładów (ZZO w Elblągu) stanowiła tylko około 32% masy całej zawartości żółtego pojemnika. Ponad 61% stanowiły tu odpady przeznaczone do spalenia (odzysk energetyczny), czyli tzw. preRDF, materiały, które nie są sortowane z powodu ograniczeń technologicznych lub barier w zagospodarowaniu. Według badań w innym zakładzie (ZZO w Marszowie) największą efektywność sortowania tworzyw do recyklingu osiągnięto dla opakowań PET – od 48,3% (zielony) do 60,8% (bezbarwny), opakowań po chemii gospodarczej (64,7%) i folii HDPE/LDPE (85,1%). Średnia efektywność sortowania była tutaj na poziomie 59,5%.

Efektywność sortowania linii sortujących zależy od rozmiarów odpadów (podział na 3 frakcje: >80 mm, 40-80 mm, <40 mm). I tak, przeważająca większość tworzyw sztucznych plasuje się we frakcji powyżej 80 mm. Zaś jeśli chodzi o rodzaje materiałów, największy udział wśród odpadów plastikowych przebadanych frakcji posiadają PET, folia i opakowania PP, PS oraz PE, przy czym najdrobniejsza frakcja nie była tutaj poddana analizie. 

Selektywnie zbierane odpady plastikowe klasyfikowane wśród odpadów zmieszanych posiadały podobną strukturę, z tą różnicą, że znacznie wzrasta tutaj rola odpadów nieopakowaniowych.

Jak już zostało powiedziane, na efektywność sortowania wpływa rozmiar odpadów. Im większe tym łatwiej je oddzielić. Dlatego do recyklingu trafiają głównie surowce z frakcji powyżej 80 mm. Poniżej przedstawimy dane dotyczące szacunkowej efektywności sortowania odpadów plastikowych zamieszczone w raporcie w oparciu o informacje dostarczone przez jedną z sortowni odpadów komunalnych.

Rzeczywista efektywność separacji tworzyw sztucznych z frakcji >80 mm w badanej instalacji wahała się w przypadku butelek PET od 56,6% do 79,6% (różne kolory), dla opakowań HDPE wynosiła 72,0%, zaś dla folii 68,3%. Ogółem, z całej frakcji tworzyw >80 mm w badanej instalacji odseparowano 58,3% materiałów z przeznaczeniem do recyklingu. Pozostałe tworzywa znalazły się we frakcji odpadów charakteryzujących się wysoką wartością opałową (RDF) kierowaną do odzysku energetycznego. Wliczając frakcję <80 mm, której wolumen mieści się w granicach 13,6% wszystkich odpadów, obliczono, że z całej puli tworzyw sztucznych zbieranych do żółtego kontenera w ramach recyklingu może zostać przetworzonych około 50,0% masy całego plastiku. W przypadku strumienia wydzielonego z odpadów zmieszanych z powodu ich znacznego zabrudzenia można oczekiwać trochę niższych wartości. Potencjalne wielkości materiałów wyselekcjonowanych łącznie z obu strumieni odpadów zamieszczamy poniżej:

• PET bezbarwny – 57,3%
• PET niebieski – 47,1%
• PET zielony – 44,4%
• PET miks. – 59,9%
• HDPE (chemia gospodarcza) – 63,4%
• Folia HDPE – 57,4%
• PP, PS, PE – 11,5%

Łączna potencjalna efektywność oddzielenia materiałów z obu strumieni odpadów zamyka się w granicach 41,9%.

Poziom recyklingu odpadów z plastiku

Analiza danych dotyczących działalności 62. największych zakładów recyklingu w Polsce przyniosła następujące wyniki dotyczące rodzajów przetwarzanych odpadów z tworzyw sztucznych:

• PET – 9 zakładów,
• LDPE, LLDPE – 34 zakłady,
• HDPE – 14 zakładów,
• PP – 16 zakładów,
• PS – 2 zakłady,
• inne (PA, ABS, elastomery) – 3 zakłady.

Niektóre zakłady koncentruję się tylko na jednym rodzaju odpadu, inne są w stanie przetwarzać kilka rodzajów, przy czym najczęściej są to najbardziej recyklowalne tworzywa (LDPE, HDPE, PP i PET).

Według danych opublikowanych przez GUS poziom recyklingu w Polsce w roku 2018 kształtował się na niezbyt wysokim poziomie 35,2%. Jeszcze niższe wartości przekazuje nam PlasticsEurope – 27,4%, w tym dla odpadów opakowaniowych 37,7%, zaś dla ZSEE (zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny) 38,0% (średni europejski poziom recyklingu w 2018 roku wynosił 42%.). Autorzy raportu zauważają, iż w związku z nową metodologią liczenia (zgodnie z dyrektywa 2018/852), i tak już niski poziom recyklingu tworzyw sztucznych ulegnie dodatkowej redukcji. Szacunkowa wartość recyklingu dla odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w 2018 roku liczona według nowych przepisów wyniósłby jedynie około 24,3%. Liczby te dają do myślenia. Zwłaszcza gdy skonfrontujemy je z wymaganym przepisami w roku 2025 poziomem recyklingu odpadów opakowaniowych na poziomie 50%. Aby osiągnąć wyznaczone cele do roku 2025 należałoby PODWOIĆ poziom przetwarzania odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w stosunku do wyników z 2018!

Straty materiałowe

Raport wskazuje, iż wydajność produkcji recyklatu w stosunku do masy odpadów pokonsumenckich osiąga poziom ok. 65,5%. Opierając się na danych z jednego zakładu (PRT Radomsko) podano, iż w przypadku butelek PET, w wyniku ich ponownego sortowania w zakładzie recyklingu, efektywność odzysku produktu wynosi:

• około 70% masy posortowanych odpadów w przypadku przetwarzania butelek na płatek, oraz
• około 65% masy dostarczonych odpadów w przypadku przerobu butelek na regranulat.

Oznacza to, iż nawet po separacji surowca dokonanego przez sortownie jego wolumen zawiera jeszcze 30-35% innych materiałów, które muszą zostać usunięte w zakładzie recyklingu zanim zostanie on skierowany do odpowiedniego procesu. Wydzielone zanieczyszczenie w postaci naklejek, czy zakrętek może zostać przekazane do odpowiedniego recyklera lub do odzysku energii (spalarnie). 

I tak, średni udział tworzyw sztucznych w odpadach z żółtego kontenera oszacowano na poziomie 53,0%, natomiast efektywność ich separacji w sortowniach odpadów komunalnych wynosi około 50%. W przypadku PET efektywność mieści się w przedziale od 48,3% do 60,8% (zależnie od frakcji, czyli koloru). W zakładzie recyklingu następuje dodatkowe zmniejszenie masy przetwarzanego materiału w efekcie czego otrzymuje się: 

• w przypadku przetwarzania PET na płatek od 33,8% (dla frakcji zielonej) do 42,6% (dla PET bezbarwnego), zaś
• w przypadku przetwarzania na regranulat od 31,4% (dla PET zielonego) do 39,5% (dla materiału bezbarwnego).

Pamiętając o podziale odpadów na frakcje według wielkości, należy zauważyć, iż surowiec w rozmiarze <80 mm zostaje odsiany. Aby zapewnić możliwość sortowania tej frakcji odpadów konieczna byłaby modernizacja linii sortowniczych, choć tutaj autorzy raportu wyrażają wątpliwość w efektywność ekonomiczną takiego przedsięwzięcia. 

Z przedstawionych informacji nie wyłania się niestety zbyt pomyślny obraz sytuacji w przestrzeni sortowania oraz ponownego przetwarzania odpadów z plastiku.

O kierunkach rozwoju recyklingu, działaniach wspomagających i wnioskach płynących z danych raportu napiszemy w części trzeciej i czwartej.

¹ GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI W POLSCE. Analiza możliwości i barier zagospodarowania odpadów z tworzyw sztucznych, pochodzących z selektywnego zbierania odpadów komunalnych, a kwestie GOZ, Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, czerwiec 2021.