W dniach 11-12 maja odbył się w Warszawie 6. Kongres Biometanu, impreza skupiająca podmioty zainteresowane rozwojem rynku biometanowego w Polsce, impreza nad którą mieliśmy zaszczyt roztoczyć nasz patronat medialny.
Regulacje prawne
Przez wielu uczestników Kongres określany był mianem przełomowego, a to ze względu na obecność przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, którzy zapowiedzieli rychłe procedowanie długo wyczekiwanych projektów ustaw regulujących rozwój i działanie rynku biometanowego w naszym kraju. Projektów, co prawda, nie do końca jeszcze spełniających oczekiwania wszystkich potencjalnych uczestników rynku, jednak, jak wielokrotnie podkreślali w swoich wystąpieniach liczni prelegenci, regulacji dających nadzieję na dobry początek i rozruch w obszarze, którego specyfika wymaga odpowiedniej administracyjnej stymulacji.
Wsparcie
Zastrzeżenia dotyczyły przede wszystkim rozmiarów inwestycji obejmowanych ustawowym wsparciem i wiązały się z postulatem jego rozszerzenia również na instalacje dużej mocy, tym bardziej że największe korzyści z funkcjonowania biometanowni uzyskuje się właśnie przy tej skali przedsięwzięciach. Limitowanie wsparcia uznano za bezzasadne, zwłaszcza, że jest przestrzeń dla przedsięwzięć różnych formatów, których wybór determinować powinny lokalne czynniki ekonomiczne, jak np. ilość dostępnego substratu.
Niezadowalające dla uczestników spotkania okazała się także decyzja ograniczenia wsparcia do instalacji oferujących zatłaczanie sieciowe biometanu, pomijająca rozwiązania wyspowe z obszaru produkcji bio-LNG. To właśnie tego rodzaju instalacje mogą być realizowane szybciej i stanowić koło zamachowe całej branży. Nie powinny zatem być wyróżniane inwestycje w kontekście sposobu transportu produkowanego biometanu.
Podmioty objęte specustawą
Za niezrozumiałe uznano także ograniczenie specustawy do rolników, z wyłączeniem innych podmiotów gospodarczych. Decyzje takie tłumaczone są pragnieniem wykorzystania potencjału wsi, zaktywizowania obszarów wiejskich, ale przede wszystkim wskazaniem przez ustawodawcę właściwego miejsca dla tego rodzaju inwestycji w transformacji energetycznej kraju.
Potencjał
Choć w Polsce nie została jak dotąd uruchomiona jeszcze żadna instalacja do produkcji biometanu potencjał, jak powszechnie się uważa, jest ogromny. Natalia Walczak z Europejskiego Stowarzyszenie Biogazu (European Biogas Association) w swoim wystąpieniu oszacowała polskie możliwości produkcyjne na poziomie dającym w Europie piąte miejsce.
Szacunki mogą być oczywiście różne, jednak, jak zauważył Tomasz Surma (Veolia Poland), jakakolwiek ilość wyprodukowanego biometanu jest istotna patrząc pod kątem rocznych kosztów związanych z importem paliw kopalnych (193 miliardy złotych w 2022 roku). Bez względu na poziom krajowych możliwości produkcyjnych każda wyprodukowana ilość biometanu będzie obniżać poziom naszych wydatków zagranicznych.
Korzyści
Wśród korzyści płynących z rozwoju sektora biometanowego w Polsce wymieniano przede wszystkim niezależność energetyczną. Za kluczowe uznano oczywiście wszelkie profity środowiskowe (zagospodarowanie odpadów, redukcja emisji CO2) i społeczne (np. nowe miejsca pracy, aktywizacja regionalna). O wzajemnych korzyściach ekonomicznych wynikających ze współpracy producentów rolniczych z biometanowniami wspomniał Marek Pituła (Polskie Stowarzyszenie Biometanu). Obniżenie śladu węglowego w przypadku produktów oferowanych przez rolników może być niezwykle istotne w kontekście przychodów z prowadzenia działalności gospodarczej. Obowiązek umieszczania informacji na temat wysokości śladu węglowego na opakowaniach produktów rolnych może wpływać na decyzje zakupowe. Towary o wysokim śladzie węglowym, których produkcja jest środowiskowo szkodliwa mogą być pomijane przez konsumentów, co będzie przekładać się na spadek zysków przedsiębiorstwa. Istotna w przypadku producentów rolnych może być zatem w tym kontekście współpraca z biometanowniami. Wykorzystywanie pofermentu w roli nawozu, czy zakontraktowane dostawy substratu – tego rodzaju działania wpływać będą na obniżenie wartości śladu węglowego.
Finansowanie inwestycji
Inwestowanie w instalacje do produkcji biometanu jest niestety kapitałochłonne. I choć zdaniem Pauliny Walczak (Doradztwo Gospodarcze Metropolis) źródeł finansowania tego rodzaju inwestycji jest więcej niż kiedykolwiek, to według Józefa Adama Kowalczyka (Euro-Most) dostępne fundusze są tak naprawdę niewielkie. Nadzieją, zdaniem prelegenta, jest tutaj reforma systemu ETS w kierunku przekierowania wszystkich środków pochodzących z handlu emisjami na potrzeby rozwoju energetyki odnawialnej.
Krajowe technologie
Ewa Krasuska z NCBiR zaapelowała o wysiłek opracowania tanich krajowych technologii. Zaprosiła do udziału w konsultacjach rynkowych służących przygotowaniu odpowiedniego programu wsparcia wszystkie podmioty posiadające kwalifikacje i kompetencje w obszarze technologii możliwych do wykorzystania przez sektor biometanu i biogazu. W wystąpieniach często wspominano znaczenie drogich zagranicznych technologii podnoszących koszty instalacji oraz rolę ryzyka kursowego. Patrząc pod tym kątem zasadne wydaje się opracowanie konkurencyjnych cenowo krajowych rozwiązań.
BioLNG
Na Kongresie nie zabrakło przedstawicieli zagranicznych organizacji i przedsiębiorstw związanych z produkcją i wykorzystaniem biometanu. Niemiecki Revis Bioenergy Gmbh zadeklarował gotowość współpracy i dzielenia swoim doświadczeniem w obszarach realizacji projektów, dekarbonizacji gospodarki oraz funkcjonowania rynku paliw produkowanych z biometanu. Przedstawiciel Stirling Cryogenics zarekomendował swoją technologię do produkcji bioLNG.
Sektor bioLNG reprezentowany był zresztą na Kongresie dość szeroko. O dostępności i atrakcyjności (realizacja celów związanych z dekarbonizacją i niezależnością energetyczną) tej technologii w obszarze transportu wspomniał Lech Wojciechowski (Polska Platforma LNG i bioLNG). Na temat produkcji bioLNG w kontekście różnych rodzajów substratu ekonomicznie uzasadnionych w realiach polskiego rynku (odpady komunalne, pomiot kurzy) głos zabrał przedstawiciel Nahtec Polska. Łukasz Wilczyński (KWE AB Energy Polska) wypowiedział się w kwestii wyboru technologii: biometan/ bioLNG, ukazując uproszczony rachunek ekonomiczny w przypadku obu systemów oraz zaznaczając przy tym rolę substratów, które w dużej mierze mogą zdeterminować wybór instalacji. O korzyściach, problemach i swoich doświadczeniach z wykorzystania bioLNG w transporcie mówił Tomasz Bukowski (go&biogas, przedstawiciel Envitec Biogas AG). Podkreślono rolę administracji rządowej w promowaniu biopaliw, uznając działania decydentów za największe zagrożenie dla rozwoju tego rynku.
Sektor rolniczy
Na Kongresie omawiane były także problemy sektora rolniczego, który okazać się może ogromnym beneficjentem rozwoju rynku biometanu. O różnych aspektach związanych z produkcją biometanu w gospodarstwie rolnym mówił przedstawiciel Biogas System. Podkreślono opłacalność budowy dużych instalacji (koszty jednostkowe spadają wraz ze wzrostem mocy), a więc działań spółdzielczych (łączenie kilku gospodarstw we wspólnym przedsięwzięciu), na przeszkodzie których może stać niestety mentalność inwestorów (brak możliwości porozumienia). Zwrócono uwagę na ogromne trudności administracyjno-techniczne w uzyskaniu warunków przyłączenia do istniejącej sieci, jak również problemy spowodowane np. brakiem stosownej infrastruktury w danej okolicy (w tym kontekście rozwiązaniem mogą być instalacje wyspowe bioCNG i bioLNG).
Przyłącza, edukacja, rynkowi pośrednicy, decyzje administracyjne
Problematyka przyłączania instalacji do sieci znajdowała zresztą swoje odbicie w wielu wystąpieniach. Podobnie jak potrzeba społecznej edukacji w kontekście zapobiegania protestom związanym z lokalizacją projektu (bezzasadny lęk przed zapachami i hałasem). Wielokrotnie podkreślano konieczność społecznych konsultacji już na etapie planowania inwestycji. Zaakcentowana została także rola pośredników w organizacji rynku biometanowego, np. obrotu biomasą w kontekście dostaw substratu dla niewielkich instalacji. Postulowano również działania w kierunku bardziej przyjaznego procedowania administracyjnego wszelkich decyzji i pozwoleń.
Odpady komunalne
Jedna z sesji tematycznych Kongresu poświęcona została problematyce wykorzystania odpadów komunalnych do produkcji biometanu. Wśród trudności, z którymi muszą się mierzyć inwestorzy działający w tym obszarze wymieniano zorganizowanie stałych i stabilnych dostaw substratu (łatwiejsze w dużych ośrodkach miejskich), oraz problem jego zróżnicowanej jakości (zanieczyszczenia). Ponieważ coraz wyższe koszty zagospodarowania odpadów będą ponosić mieszkańcy, wydaje się, iż instalacje do produkcji biogazu/biometanu, także patrząc pod tym kątem, są korzystne. Wyprodukowany z odpadów biometan może być wykorzystywany na potrzeby własne zakładu komunalnego, ale także oferowany na sprzedaż.
Przedstawicielka Związku Producentów Paliw z Odpadów i Biomasy zwróciła uwagę także na cele dekarbonizacyjne realizowane w przypadku neutralnych emisyjnie bioodpadów (zmarnowana żywność) oraz ich ogromny potencjał energetyczny. Bioodpady to także pewny i stabilny strumień substratu, ekonomicznie opłacalny, co nie jest bez znaczenia w przypadku możliwości uzyskania dofinansowania na realizację inwestycji. O modelowo funkcjonującej instalacji zagospodarowującej bioodpady komunalne (substratem jest w przypadku tych zakładów zawartość brązowego kontenera) opowiedział Piotr Szewczyk z Zakładów Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw”.
Przedstawiciel DBG Group zaprezentował autorską technologię wykorzystującą w roli substratu biomasę w formie pulpy papierowej. Przetwarzanie biogazowe jest w tym przypadku dużo bardziej korzystne od kosztownego jej składowania i spalania. Instalacja posiada większą wydajność od systemów wykorzystujących np. obornik, jest oczywiście niskoemisyjna, a produktem wyjściowym oprócz biometanu jest poferment oraz ciekły CO2 (wykorzystywany jako paliwo lotnicze). Dodatkowym atutem jest tutaj możliwość lokalizacji inwestycji na terenach przemysłowych, co eliminuje konieczność konfrontacji z protestami lokalnych rolniczych społeczności.
Technologie
Trzeba przyznać, iż przedstawiciele różnych technologii znajdujących zastosowanie przy realizacji instalacji do produkcji biometanu reprezentowani byli na Kongresie dość licznie. Główne aspekty oczyszczania biometanu i odgazowego strumienia CO2 z wykorzystaniem mobilnych filtrów z węglem aktywnym przedstawił w swoim wystąpieniu Radosław Wilczkowiak reprezentujący Desotec Polska. Jacek Nowakowski (Iveco Poland) opowiedział o planach związanych z dekarbonizacją oferowanej przez koncern floty transportowej i kluczowym w tym kontekście znaczeniu wykorzystania biopaliwa metanowego. Dorota Pigiel Leal zaprezentowała opracowany przez Nordsol system do produkcji bioLNG: instalację kontenerową – bezobsługową, bezstratną, kompaktową i wydajną. Martin Vrtiška z firmy Prodeval przedstawił technologię produkcji biometanu – instalację uszlachetniania biogazu i skraplania CO2, oferując pomoc w przygotowaniu i realizacji projektu, ale także obsługę instalacji i szkolenia persolnelu. Dr Karol Trojanowicz (Seen Technologie) omówił rolę przemysłowych technologii uzdatniania wody, oczyszczania ścieków i gospodarki osadowej w kontekście produkcji biometanu, uzyskania pofermentu lub odzysku wody. Rozwiązania adresowane są do przedsiębiorstw komunalnych, energetyki i zakładów przemysłowych. Przedstawiciel Française de l’Energie omówił technologię CRYO PUR służacą do produkcji biometanu i skraplania CO2. Przedstawiona metoda może być zastosowana do uzdatniania biogazu pochodzącego z różnych źródeł, także złóż metanowych oraz gazu wysypiskowego. Płynny CO2 otrzymany tym sposobem może być wykorzystywany zarówno w zastosowaniach przemysłowych, jak i dla celów spożywczych. Proces charakteryzują niewielkie zużycie energii oraz duża efektywność.
Systemy cyfrowe
Autorski BIOGAZ+, czyli komputerowy system nadzoru nad biogazownią zaprezentował dr inż. Andrzej Lewicki z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. To internetowa platforma służąca procesom integracji danych i bieżącej analizie stabilności, wydajności, zapotrzebowaniu na substrat i sprawności systemu odsiarczania, a także efektywności ekonomicznej w obszarze opłacalności zastosowanych substratów, jak również wykorzystania całej instalacji w procesie produkcji energii. Przedstawiciel Transition Technologies – Systems zaoferował rozwiązania informatyczne optymalizujące techniczno-ekonomiczne wykorzystania wyprodukowanego biogazu. Takie modelowanie może dotyczyć jednej bądź kilku instalacji i zawierać symulację różnych scenariuszy pod kątem przyszłych inwestycji. Fizyczne źródła rozproszone (wytwórcze, odbiorcze, magazynujące) występują tutaj w roli jednostek w układach wirtualnych elektrowni. W przypadku biogazowni można w ten sposób sterować działaniem obwodu i stabilizować produkcję energii, optymalizując jej magazynowanie i maksymalizując zyski uzyskane z pracy instalacji. Swoim doświadczeniem w obszarze zarządzania systemem pod kątem optymalizacji kosztów podzielił się Tomasz Włodarczyk z PGB Serwis. Prezentacja dotyczyła rozwiązań IT (system wagowy, magazynowy, jakości substratu, SCADA, majątkowy, tabeli dozowań, podawania substratów, sprzedaży, zagospodarowania pofermentu, księgowania i łączności) monitorujących instalację z gwarancją ciągłości pracy przy najniższych kosztach eksploatacyjnych w kilku kluczowych przestrzeniach: jakości substratu, terminowości dostaw, harmonogramu dozowań, sprawności urządzeń, zagospodarowania pozostałości poprodukcyjnych.
Raport Polskiej Organizacji Biometanu
Na zakończenie Kongresu Michał Tarka przedstawił wnioski i postulaty wynikające z najnowszego raportu Polskiej Organizacji Biometanu. Opracowanie dotyczyło aktualnego stanu rozwoju sektora biometanowego w Polsce i jego przyszłości (definicja biometanu, instrumenty operacyjnego wsparcia, integracja instalacji z sieciami gazowymi, ułatwienia inwestycyjne, realizacja NCW i NCR). Z całością publikacji można zapoznać się na stronie bioch4.
6. Kongres za nami. Przez wielu mówców obecny okres dla rozwoju sektora biometanu opisywany był jako kluczowy, zasadniczy, rewolucyjny, mówiono nawet o nadchodzących (być może) zmianach w kontekście cywilizacyjnym. Pozostaje mieć nadzieję, iż hasło, które przyświecało tegorocznej edycji Kongresu, biometan: od celów do działań, okaże się w tym przypadku profetyczne.
